Umowa barterowa – czym jest? Co powinna zawierać?

Wymiana dóbr był swego czasu podstawą handlu na całym świecie. Choć dziś w zdecydowanej większości interesy reguluje się w oparciu o zapłaty pieniężne, wciąż można spotkać się z bezgotówkowym regulowaniem należności poprzez wzajemne świadczenie sobie usług czy też przekazywanie określonych towarów. W ten sposób funkcjonuje tzw. barter. W wielu przypadkach jest on jedyną możliwą formą zawarcia współpracy między firmami. Aby był bezpieczny dla obu stron, powinien być zawierany na mocy tzw. umowy barterowej. Co powinna ona zawierać? Jak ją poprawnie skonstruować?

Czym jest barter?

Barterem określa się powszechnie wymianę towarów lub usług między podmiotami bez użycia gotówki. Mówiąc wprost – strony uzgadniają, że zapłatą za towar lub wykonaną czynność będzie inny rodzaj produktu czy usługi. Szczegóły transakcji określa się w specjalnej umowie barterowej. Ta na gruncie prawa cywilnego zaliczana jest do tzw. umów nienazwanych. Oryginalna konstrukcja dokumentu zakłada, że każda ze stron jest zarówno sprzedawcą, jak i nabywcą. Przepisy prawne nie określają jednak sztywnych reguł konstruowania umów barterowych. Pod tym względem są to kontrakty o swobodnej formie, a ich treść zależy przede wszystkich od indywidualnych ustaleń stron biorących udział w wymianie.

Żaden akt prawny nie określa także samej transakcji o znamionach barteru. Przyjmuje się, że wartość wymienianych towarów lub usług powinna być taka sama. Co ważne – możliwie jest dokonanie wymiany mieszanej, tzn. przedmiotu za usługę i na odwrót. Dziś barter znany jest przede wszystkim w przestrzeni internetowej oraz blogosferze. Ten rodzaj transakcji daje m.in. możliwość pozbycia się zaległego towaru lub upłynnieniu go, jeśli z jakiegoś względu nie można za niego przyjąć zapłaty pieniężnej.

Co powinna zawierać umowa barterowa?

Strony biorące udział w barterze nie są zobligowane do sporządzenia umowy w formie pisemnej. Dla bezpieczeństwa własnych interesów warto mimo wszystko taki dokument przygotować. Choć prawo nie wskazuje, jakie elementy umowa barterowa musi posiadać, istnieje kilka elementów, na które należy zwrócić szczególną uwagę przy konstruowaniu tego rodzaju kontraktu. Pod wieloma względami przypomina ona umowę zamiany, przy czym zamiana polega na zobowiązaniu się stron umowy do przeniesienia między sobą własności rzeczy, a przedmiotem barteru mogą być również usługi.

Dokument powinien przede wszystkim zawierać datę i miejsce zawarcia porozumienia między stronami. Ponadto koniecznie trzeba zawrzeć w nim dane osób biorących udział w wymianie, a także szczegółowo określić warunki transakcji. Najważniejsze wydaje się wskazanie, jakie dobra zgadzają się przyjąć i przekazać strony oraz określenie wartości tych dóbr. Jeśli zachodzi potrzeba uszczegółowienia warunków uiszczenia takiej zapłaty (np. ostateczny termin) lub opisania jej formy, to tego rodzaju informacje także powinny znaleźć się w umowie. Zaleca się też wskazanie konsekwencji, jakie będą musiały ponieść podmioty biorące udział w transakcji, jeśli nie wywiążą się one z zawartego kontraktu.

Dokument powinien być sporządzony w dwóch identycznych egzemplarzach oraz własnoręcznie podpisany przez obie strony wymiany.

Rozliczenie umowy barterowej

Choć barter opiera się na wymianie bezgotówkowej, rodzi pewne skutki na gruncie prawa podatkowego. Podlega on podatkowi dochodowemu, ale także podatkowi VAT.

W pierwszym przypadku podatnik za wydanie towaru lub zrealizowanie jakiejś usługi otrzymuje właściwą zapłatę przy pomocy innego towaru lub usługi. Jest to tzw. przychód otrzymany w naturze. Podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym stanowi zatem wartość otrzymanych dóbr (udokumentowana umową oraz poświadczona fakturą).

Barter podlega również opodatkowaniu VAT, gdyż uznawane jest za tzw. świadczenie wzajemnie odpłatne. Stawkę VAT zostaje określona na podstawie wartości towarów lub usług będących przedmiotem wymiany, a także od ich rodzajów decydujących o wysokości należnej do zapłaty daniny. Tu istotne jest odwołanie się do obowiązujących przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Zdarza się, że przedmioty barteru objęte są różnymi stawkami VAT, co sprawia, że transakcja nie jest neutralna podatkowo. W takiej sytuacji obowiązek podatkowy powstaje u obu kontrahentów, jednak kwota należnej do uregulowania przez nich daniny może być różna.